In April 2011, the Green Collection bought from the bookseller David Smith a fourteenth-century Greek Psalter which is now in the care of the Museum of the Bible. I owe my knowledge of this previously unrecorded manuscript to the MOTB curator Brian D. Hyland. The Psalter, familiar to me just from photographs, is somewhat worse for wear: a number of leaves are missing and the ink has occasionally faded beyond legibility. Ideally it ought to be studied hands-on with the help of ultraviolet light, since some of its text is of special interest: the margin of those pages that contain Psalms is often filled with passages which explain the meaning of individual biblical verses. Every now and then, captions in red ink name early Christian theologians as authors of this gloss: Didymus on f. 11r (next to a comment on Ps 21:19), on f. 28r (Ps 42:3), and on f. 43r (Ps 57:5), Hesychius on f. 28r (Ps 42:3), f. 39v (Ps 54:3), f. 56r (Ps 71:15), f. 77r (Ps 117:15-16), and f. 81v (Ps 118:55), Athanasius on f. 31r (Ps 44:6), f. 56r (Ps 71:16), and f. 80r (Ps 118:28), Basil on f. 31r (Ps 44:8), Apollinaris on f. 81v (Ps 118:55) and f. 83v (Ps 118:95), Theodore on f. 81v (Ps 118:60), Eusebius on f. 82r (Ps 118: 70), Severus on f. 83v (Ps 118:96), Origen on f. 83v (Ps 118:97), Theodoret on f. 83v (Ps 118:98), etc. Biblical commentary combining excerpts from the works of various exegetes is known as a catena (‘chain’). The catenae on the Psalms have been surveyed in a five-volume study by Gilles Dorival. Partially similar commentaries are found, say, in Paris. gr. 143 (Ra 1137) or Paris. gr. 163 (Ra 1139), but for all I can tell, no manuscript that Dorival examined contains quite the same text as the newfound MOTB one. As a sample, I analyse the gloss from ff. 9v-12v (illegible passages are marked with ‘…’):

Psalm 21:2a Ταῦτα λέγει ὁ Σωτὴρ ἐκ προσώπου τῆς ἀνθρωπότητος ἀντὶ τοῦ «Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τί με ἐγκατέλιπες;» [PG 27:132].

Ps 21:2b  Ἀνεύθυνός εἰμι, δίκαιος σώζεσθαι· οὐκ παρὰ συγγνώμην γὰρ σώζομαι ὡς οἱ πολλοί [cf. Cordier 1:391].

Ps 21:3 Νύκτωρ καὶ ἡμέρᾳ διηνεκῶς βοῶντος καὶ σιγᾷν οὐκ ἀνεχομένου οὐκ εἰσήκουσας, ἀλλὰ τῷ πάθει παρέδωκας· ἀλλ’ ὅμως οἶδα τὸ τῆς οἰκονομίας μυστήριον. Τοῦτο γὰρ παρεδήλου τὸ «Οὐκ εἰς ἄνοιαν ἐμοί» [PG 80:1012].  

Ps 21:4 Τὸ δὲ πάντων παραδοξότατόν έστιν, ὅτι σοῦ ἐν τῷ ἁγίῳ τούτῳ σώματι κατοικοῦντος, ἐνεργεῖται τὸ πάθος. Ἔπαινον δὲ Ἰσραὴλ ὀνομάζει, ὡς ὑπὸ τῶν οἰκείων θεραπευτῶν ἐπαινούμενον καὶ ὑμνούμενον [ibid.]. Ἀλλὰ καὶ … τὴν ἐμὴν ἐπίλαμψιν ἐκδεχόμενοι καὶ τῆς ἐλπίδος οὐ διεψεύσθησαν [cf. Cordier 1:392].

Ps 21:7-9 Ταπεινόφρονας εἶναι διδάσκει, καὶ μάλιστα προσιόντας τῷ Θεῷ· εὐτελέστατον γὰρ ἁπάντων ζώων ὁ σκώληξ καὶ ἀσθενέστατον καὶ ἐκ φθορᾶς σωμάτων καὶ ἀφανιστικὸν ὦν ἂν ἄψηται. Σκώληκα τοίνυν εἰπῶν ἑαυτὸν ὁ Σωτήρ, δηλοῖ τοῦ ἰδίου πάθους τὸ εὐτελὲς μέν, ἀλλὰ τῶν ἐναντίων δυνάμεων ἀφανιστικόν· ὑποδὺς γὰρ τὸν θάνατον, σκώληκος δίκην φθορᾷ πάσας παρέδωκε. Λέγοι δ᾽ἂν … λέγοντες· «Ὁ καταλύων τὸν ναὸν καὶ ἐν τρισὶ ἡμέραις ἐγείρων…» [Cordier 1:392f.].

Ps 21:10  Ὅταν γὰρ, φησὶν, ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ γεννώμενον ἐκ γυναικός. Ἐπιγράφεται δὲ καὶ ἐλπίδα τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα διὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν, καὶ τοῦτο λέγων ὡς ἄνθρωπος [PG 27:133].

Ps 21:13-14 Οἱ Ἰουδαίοι ταύρων θρασύτητα καὶ λεόντων μανίαν μιμούμενοι περιεστοίχιζον τὸν Δεσπότην [PG 80:1016]. Ἀλλὰ καὶ τὸ στόμα αὐτῶν, φησι, ἄνοιξαν βοῶντες· «Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν!», πίοντας δὲ, φησὶν, ὡς τοῖς παρ᾽ αὐτοῦ δοθεῖσιν ἀγαθοῖς ἐντρυφήσαντας [Cordier 1:394].

Ps 21:15a  Ὀστᾶ αὐτοῦ φησι τοὺς ἁγίους μυσταγωγούς· εἰ γὰρ σῶμα αὐτοῦ ἡ Ἐκκλησία, εἰκότως καὶ οἱ συνέχοντες αὐτὴν νοηθεῖεν ἂν ὀστᾶ. Ἠκούσαμεν δὲ παρὰ τοῦ εὐαγγελιστοῦ, ὡς συλληφθέντος αὐτοῦ παρὰ τῆς σπείρας τῶν στρατιωτῶν, διεσκορπίσθησαν οἱ μαθηταί [PG 27:133].

Ps 21:15b  Ἴδιον λύπης τὸ εἰρημένον· γέγραπται γάρ «Ἤρξατο λυπεῖσθαι καὶ ἀδημονεῖν». Ἐλυπεῖτο δὲ ὑπέρ τε τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους καὶ τοῦ προδότου, ὅτι δὴ ἀπωλείᾳ παρελαμβάνοντο διὰ τὴν εἰς αὐτὸν ἀσέβειαν [ibid.].

Ps 21:16 Διὰ τὴν ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ δίψαν λέγει· φησὶ γὰρ «διψῶ». Τὸ δὲ «εἰς χοῦν θανάτου καὶ οὐκ εἰς θάνατον, πρόδηλον· οὐ γὰρ τέλεον παρεδ´οθη θανάτῳ, ἀλλ᾽ὅσον γεύσασθαι [cf. Cordier 1:395].

Ps 26:17 … οἱ μὲν ὑπὸ τὸν τοῦ νόμου ζυγὸν ἦσαν, εἰ καὶ προφανῶς αὐτὸν παρέβαινον, οἱ δὲ παντελῶς ἦσαν ἀκάθαρτοι, εἰ καὶ μετὰ τὸν σταυρὸν οἱ πάλαι κύνες εἰς τὴν τῶν υἱῶν μεταβεβήκασι τάξιν [cf. PG 80:1016].

Ps 21:18 Οὕτω με διέτειναν προσηλοῦντες, ὥς τε ῥᾴδιον εἶναι τῷ βουλομένῳ καὶ τὸν τῶν ὀστῶν διαγνῶναι ἀριθμόν [PG 80:1017].

Ps 21:19 Μετὰ γὰρ τὸν τῶν ἱματίων διαμερισμὸν …

Ps 21:19 Διδύ(μου)· Πρὸς τῇ ἱστοριᾴ νοήσεις ἱματισμὸν Ἰησοῦ τὰς προχείρους τῶν Γραφῶν λέξεις, ἃς ὁ Θεὸς Λόγος ἀμφιέννυται ὑφεστὼς κατὰ τὰ πνευματικὰ νοήματα. Οἱ οὖν ἑτερόδοξοι δήμιοι καὶ πνεύματα κυριοκτόνα τὰ ἱμάτια τοῦ σωτῆρος μερίζονται τὰς τῶν γραφῶν λέξεις· ἕκαστος γὰρ αὐτῶν τὰς μὲν δέχεται τῶν Γραφῶν, τὰς δὲ οὔ, καίτοι τοῦ χιτῶνος Ἰησοῦ ἀσχίστου τυγχάνοντος διὰ τὸ εἶναι ἄρραφον· συμφυῆ γάρ, ἀλλὰ βεβιασμένην ἕνωσιν ἔχει. Ἔστι δὲ καὶ ἄνωθεν διὰ τὸ θεόπνευστον εἶναι ὑφαντὸν δι’ ὅλου· διὰ πάσης γὰρ δυνάμεως ἡ Γραφὴ ἄνωθέν ἐστιν. Ἡ δὲ ἐκκλησία οὐ μερίζεται· ὅλα γὰρ ἔχει καὶ ἐνδέδυται παραστᾶσα ἐκ δεξιῶν Ἰησοῦ οἷα βασίλισσα ἐν ἱματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη πεποικιλμένη. Ὑπεραναβᾶσα δὲ τὰ ἱμάτια καὶ αὐτὸν Ἰησοῦν ἐνδύσεται ὄντα σοφίαν καὶ δύναμιν Πατρός, σοφὴ καὶ δυνατὴ γινομένη [PG 39:1281f.].

Ps 21:20-21 Μεθίστησι τοὺς λόγους εἰς προσευχήν, ὑποτύπωσις ἡμῖν γενόμενος ὡς δεῖ ἐν τοῖς πειρασμοῖς ἐπικαλεῖσθαι Θεὸν καὶ μὴ καταπίπτειν εἰς ἀκηδίαν. Ῥομφαίαν δὲ λέγει τὴν κακίαν καὶ τὴν ἄνοιαν τῶν Ἰουδαίων. Μονογενῆ δὲ τὴν αὐτοῦ ψυχὴν εἶπεν ὡς μόνην ἁμαρτίαν μὴ γνοῦσαν, ἀλλὰ καὶ μόνη διαπαντὸς εἶχε τοῦ Θεοῦ ἕνωσιν· ταῖς γὰρ ἄλλαις ἐκ διαλειμμάτων ἐπιφωτᾷ. Τάχα δὲ λέγει καὶ τὴν παραστᾶσαν ἐκκλησίαν αὐτοῦ, μὴν ἔχουσαν σπῖλον μὴ δὲ ῥυτίδα [cf. PG 39:1284 and Cordier 1:396f.].

Ps 21:22 Τὸν διάβολον λέγει καὶ τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις τὰς καταπαιρόμενας τῆς τοῦ Σωτήρος ἡμῶν ταπεινώσεως. Ταπεινώσαντος ἑαυτὸν μέχρι καὶ διαμόρφωσιν, οὐκ ἐπαύσαντο, εἰ καὶ τελείως ᾐσχύνθησαν [cf. Corder 1:397].

Ps 21:23  Ἀδελφοὺς ἐκάλεσεν τοὺς εἰς αὐτὸν πεπιστευκότας, ὡς ἄνθρωπος καὶ αὐτὸς ὢν τὸ φαινόμενον.

Ps 21:24  Ἰακὼβ νῦν οὐ τὸν Ἰσαὰκ καὶ τοὺς ἐξ αὐτοῦ νοήσομεν, ἀλλὰ Χριστόν, οὗ σπέρμα οἱ μαθηταί [cf. Cordier 1:398].

Ps 21:25  Ἐμοῦ γὰρ τοῦ θησαυροῦ τῶν ἀγαθῶν πτωχεύσαντος δι᾽ ὑμᾶς, ἵνα πλούσιοι γένησθε, τὴν ὑπὲρ ὑμᾶς ἐπήκουσε προσευχήν, διόπερ αὐτὸν χαριστηρίως ὑμνήσατε [cf. Cordier 1:398].

Ps 21:26a  Ἔπαινον τὴν δοξολογίαν φησίν· ἔστι δὲ ταύτην παρὰ τοῦ Πατρὸς αὐτῷ γενομένην
ἰδεῖν, ὅτε ἦλθε φωνὴ ἄνωθεν λέγουσα «Καὶ ἐδόξασα, καὶ πάλιν δοξάσω» [PG 27:137].

Ps 21:26b Νῦν οὐ τὰς προσευχάς, ἀλλὰ τὰς ὑποσχέσεις φησὶν κατὰ τὸ ἐν Νόμῳ κείμενον «Εὔξῃ εὐχὴν τῷ Κυρίῳ». Πληρῶ τοίνυν, φησίν, ὅπερ ὑπεσχόμην διὰ τῶν εἰς ἐμὲ πιστευόντων. Ὑμνεῖν σε· τοῦτο γὰρ ἔλεγεν ἀνωτέρω.  

Ps 21:28 … τοῦ γὰρ Σωτῆρος ἀναφανέντος, μνησθήσονται ὅτι ἦν ἄρα τις ἀληθινὸς δεσπότης αὐτοῖς καὶ γνόντες ἐπιστραφήσονται, καὶ ἐπιστραφέντες προσκυνήσουσιν. Εἴτα διαστέλλει περὶ τίνων ὁ λόγος. Ἀντὶ δὲ τοῦ «πατρίαι» Ἀκύλας κὰι Σύμμαχος ἐξέδωκαν «αἱ συγγένειαι» λίαν ἀκριβῶς· ποῖον γὰρ ἔθνος οὐκ ἔχει συγγενείας ἐπιστραφείσας πρὸς Κύριον; Ἔσται δὲ ταῦτα, διότι δεσπόζει τῶν ἐθνῶν ὁ Θεός, ἀλλ᾽ οὐ δαίμονες, καθὼς πρόσθεν ἐδόκουν [Cordier 1:399].